Bu yazımızda ilk defa 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu madde 448 ve devamı hükümlerinde düzenlenen Pazarlamacılık Sözleşmeleri ile ilgili olarak genel bir bilgi verilmesi amaçlanmıştır.
I. Pazarlamacılık Sözleşmesi Nedir?
Pazarlamacılık sözleşmesi, pazarlamacının bir ticari işletme sahibi işveren hesabına ve işletme dışında, belirlenen işlemlerin yapılmasına aracılık etmeyi üstlendiği; işletme sahibi işverenin de buna karşılık ücret ödemeyi üstlendiği sözleşmedir.
Pazarlamacılık sözleşmesiyle pazarlamacı, öncelikle genel olarak sözleşme kapsamında belirtilen işlerde sadece aracılık faaliyeti yapmayı üstlenmiş olabilir. Ayrıca; taraflar arasında akdedilen pazarlamacılık sözleşmesinin içeriği itibariyle aracılık hizmetinin yanı sıra işveren adına başkaca faaliyetlerin yapılmasına da izin ve yetki verilmesi ve sözleşme içerisine dâhil edilmesi mümkündür.
II. Pazarlamacılık Sözleşmesinde Yer Alması Gereken Unsurlar Nelerdir?
Pazarlamacılık sözleşmesi, sözleşmenin süresini, sona ermesini, pazarlamacının yetkilerini, ücret ve masrafların nasıl ödeneceğini ve taraflardan birisinin yerleşim yerinin yurt dışında olması halinde olası bir uyuşmazlıkta uygulanacak hukukun ve yetkili mahkemenin hangisi olduğunu içerir.
Anılan hususlar taraflarca belirlenmemişse; pazarlamacılık sözleşmesine ilgili kanun hükümleri ve alışılmış hizmet koşulları uygulanır.
III. Pazarlamacının Yükümlülükleri Nelerdir?
a) İşverenin Talimatlarına Uyma Borcu: Pazarlamacı, işveren tarafından verilen talimata uygun olarak işletmenin müşterilerini ziyaret etme borcunu üstlenmektedir. Kural olarak pazarlamacı faaliyetini verilen talimata uygun olarak yerine getirmek, talimat ile öngörülen fiyat ve işlem koşullarına uymak zorunda olup işveren razı olmadıkça bunlarda değişiklik yapması söz konusu değildir.
Ancak verilen talimata uymamasını zorunlu kılan bir haklı sebebin varlığı halinde işverenin talimatından ayrılabilecektir; ancak pazarlamacı işlem yapma yetkisine haiz ise verilen talimatın dışına çıkılması fiyat ve işlem koşullarına ilişkin olamaz.
b) Rekabet Etmeme Borcu: Kural olarak pazarlamacı kendisi ve 3. kişiler namına iş yapamaz; ancak yapılan sözleşme ile açıkça belirtilmesi ve sözleşmenin yazılı olması koşuluna bağlı olarak bu yetki pazarlamacıya verilebilir.
c) Bilgi Verme Borcu: Pazarlamacı pazarlama faaliyetleri ile ilgili olarak düzenli bir biçimde iş sahibine bilgi vermek, aldığı siparişleri işverene derhal ulaştırmak ve müşteri çevresini ilgilendiren önemli olayları bildirmekle yükümlüdür.
d) Garanti Borcu: Türk Borçlar Kanunu uyarınca pazarlamacının sadece belirli sınırlı durumlar ve koşullarda garanti borcu ile yükümlü olduğu öngörülmüştür.
Pazarlamacının, müşterilerin ödememelerinden veya diğer yükümlülüklerini ifa etmemelerinden sorumlu olacağına ya da alacağın tahsili için yapılacak masrafları tamamen veya kısmen karşılayacağına ilişkin anlaşmalar, kesin olarak hükümsüzdür.
Pazarlamacı, kendi müşteri çevresiyle işlem yapıyorsa, müşterilerin borçlarını ifa etmemesi durumunda, işverenin her bir işlemde uğrayacağı zararın dörtte birini geçmemek üzere karşılamayı, uygun bir ek komisyon kararlaştırılması koşuluyla yazılı olarak üstlenebilir.
IV. İşverenin Yükümlülükleri Nelerdir?
a) Faaliyet Alanı: Pazarlamacıya belirli bir pazarlama alanında veya belirli bir müşteri çevresinde faaliyette bulunma yetkisi verilmiş ve aksine yazılı anlaşma da yapılmamışsa işveren, başkalarına aynı alan veya çevrede faaliyette bulunma yetkisi veremez; ancak, kendisi üçüncü kişilerle işlem yapabilir.
Sözleşmenin pazarlama alanı veya müşteri çevresine ilişkin hükmünün değiştirilmesini gerektiren bir sebep varsa işveren, söz konusu hükmü, sözleşmede fesih bildirim süresi öngörülmüş olsa bile, bu süreye uymadan tek taraflı olarak değiştirebilir; ancak, bu durumda pazarlamacının tazminat ve hizmet sözleşmesini haklı sebeple sona erdirme hakkı saklıdır.
b) Ücret Ödeme Borcu: İşveren, pazarlamacıya sadece belirli bir miktardan veya bu miktarla birlikte komisyondan oluşan bir ücret ödemekle yükümlüdür.
- Pazarlamacıya Ödenecek Ücret Yalnızca Komisyondan İbaret Olabilir mi?
Ücretin tamamının veya önemli kısmının komisyondan oluşacağına ilişkin yazılı anlaşma, kararlaştırılan komisyonun, pazarlamacının faaliyetinin uygun karşılığını oluşturması koşuluyla geçerlidir.
- Komisyon:
Pazarlamacı, belirli bir pazarlama alanı veya belirli bir müşteri çevresinde faaliyette bulunma yetkisi sadece kendisine verilmişse, kendisinin veya işverenin bu alan veya çevrede yaptığı bütün işlerde kararlaştırılmış ya da alışılmış olan komisyonun ödenmesini isteyebilir.
Belirli bir pazarlama alanı veya belirli müşteri çevresinde faaliyette bulunma yetkisi pazarlamacıyla birlikte başkalarına da verilmişse pazarlamacıya, sadece kendisinin aracılık ettiği veya bizzat yaptığı işler için komisyon ödenir.
- Pazarlamacının Hapis Hakkı:
Pazarlamacılık ilişkisinden doğan muaccel alacaklar ile işverenin ödeme güçsüzlüğüne düşmesi durumunda, henüz muaccel olmayan alacakların güvence altına alınması için pazarlamacı, taşınırlar, kıymetli evrak ve tahsil yetkisine dayanarak müşterilerden almış olduğu paralar üzerinde hapis hakkına sahiptir. Pazarlamacı, araç ve taşıma belgelerini, fiyat tarifelerini, müşterilerle ilgili kayıtlar ile diğer belgeleri alıkoyamaz.
c) Pazarlamacının Harcamalarını Karşılama Borcu: Pazarlamacı, aynı zamanda birden fazla işveren hesabına faaliyette bulunuyorsa, aksi yazılı şekilde kararlaştırılmadıkça, her işveren, pazarlamacının harcamalarına eşit olarak katılmakla yükümlüdür. Harcamaların tamamen veya kısmen sabit ücrete veya komisyona dâhil edilmesine ilişkin anlaşmalar kesin olarak hükümsüzdür.
V. Pazarlamacılık Sözleşmesinin Sona Ermesi
Komisyon, sabit ücretin en az beşte birini oluşturuyor veya ücret sadece komisyondan oluşuyorsa ve önemli mevsimlik dalgalanmalardan etkileniyorsa işveren, bir önceki mevsimin sona ermesinden beri kendisiyle çalışmaya devam eden pazarlamacının sözleşmesini, yeni mevsim sırasında iki aylık fesih süresine uyarak feshedebilir. Pazarlamacı da belirtilen koşullara uyarak sözleşmesini aynı şartlar altında feshedebilir.
Sözleşmenin sona ermesi hâlinde, pazarlamacının bizzat yaptığı veya yapılmasına aracılık ettiği bütün işlemler ile kabul ve yerine getirme zamanına bakılmaksızın, sözleşmenin sona ermesine kadar işverene iletilen bütün siparişler için komisyon ödenir.
Sözleşmenin sona ermesi hâlinde pazarlamacı, pazarlamacılık faaliyetinde bulunması için kendisine verilen örnek ve modelleri, fiyat tarifelerini, müşterilerle ilgili kayıtları ve diğer belgeleri işverene geri vermekle yükümlüdür. Ancak, pazarlamacının hapis hakkı saklıdır.