I. GİRİŞ
6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkındaki Kanun (“Kanun”) elektronik ticarete ilişkin usul ve esasları düzenlemektedir. Elektronik ticaret, günlük hayatta gerçek ve tüzel kişilerin fazlasıyla karşılaştığı ticari ve iktisadi bir faaliyet niteliğindedir. Kanun, elektronik ticareti; ‘’Fiziki olarak karşı karşıya gelmeksizin, elektronik ortamda gerçekleştirilen çevrim içi iktisadi ve ticari her türlü faaliyet’’ olarak tanımlamıştır.
Günümüz koşullarında yüz yüze gelinmeksizin ticari faaliyetin sürdürülmesi adeta zorunluluk haline gelmiştir. Bu nedenle alıcının, hizmet sağlayanın mal ve hizmetlerini tanıması; hizmet sağlayanında pazarlama süreç yönetimini sağlayabilmesi ve benzeri amaçlarla hizmet sağlayıcı ile alıcı arasında ticari iletişimin kurulması kaçınılmaz hale gelmiştir. Elektronik ortamda ticari faaliyetin sağlanabilmesi adına ticari ilişkinin taraflarının iletişim halinde olması beklenen bir hadise olmakla birlikte ticari iletişimin, sınırsız ve ölçüsüz olması kişilerin temel hak ve özgürlüklerini ihlal edebilecek boyuta erişebilmektedir. Bu nedenle elektronik ticaret ile ticari iletişimin mevzuat temelinde düzenlenmesi oldukça yerinde olmuştur. Elektronik ticaretin gereği olan hizmet sağlayıcı ve alıcı arasındaki ticari iletişim; genellikle elektronik iletişim araçlarıyla ticari elektronik ileti gönderimi ile sağlanmaktadır.
II. TİCARİ ELEKTRONİK İLETİ NEDİR?
Ticari elektronik ileti; telefon, çağrı merkezleri, faks, otomatik arama makineleri, akıllı ses kaydedici sistemler, elektronik posta, kısa mesaj hizmeti gibi vasıtalar aracılığıyla elektronik ortamda gerçekleştirilen ve ticari amaçlarla gönderilen veri, ses ve görüntü içerikli ileti olarak tanımlanmaktadır. Ticari elektronik ileti gönderiminde uyulması gereken hususlara gerek Kanun’da gerekse de Kanun’a dayanak şekilde hazırlanan Ticari İletişim ve Ticari Elektronik İletiler Hakkında Yönetmelik’te (“Yönetmelik”) yer verilmiştir. Hizmet sunan firmaların müşterilerine göndermiş olduğu kampanya, yarışma, promosyon içerikli kısa mesajlar ile hizmet sağlayıcıların yapmış olduğu tanıtım aramaları, ticari elektronik ileti gönderimine örnek teşkil etmektedir.
III. TİCARİ ELEKTRONİK İLETİ GÖNDERİMİ İÇİN ONAY ALINMASI GEREKLİ MİDİR?
Kanun’un 6. maddesi uyarınca;
“Ticari elektronik iletiler, alıcılara ancak önceden onayları alınmak kaydıyla gönderilebilir. Bu onay, yazılı olarak veya her türlü elektronik iletişim araçlarıyla alınabilir. Kendisiyle iletişime geçilmesi amacıyla alıcının iletişim bilgilerini vermesi hâlinde, temin edilen mal veya hizmetlere ilişkin değişiklik, kullanım ve bakıma yönelik ticari elektronik iletiler için ayrıca onay alınmaz. (2) Esnaf ve tacirlere önceden onay alınmaksızın ticari elektronik iletiler gönderilebilir.”
Müşterilere gönderilebilecek ticari elektronik iletilerin içeriği ise yine Kanun’un 7. Maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre;
“(1) Ticari elektronik iletinin içeriği, alıcıdan alınan onaya uygun olmalıdır.
(2) İletide, hizmet sağlayıcının tanınmasını sağlayan bilgiler ile haberleşmenin türüne bağlı olarak telefon numarası, faks numarası, kısa mesaj numarası ve elektronik posta adresi gibi erişilebilir durumdaki iletişim bilgileri yer alır.
(3) İletide, haberleşmenin türüne bağlı olarak, iletinin konusu, amacı ve başkası adına yapılması hâlinde kimin adına yapıldığına ilişkin bilgilere de yer verilir.”
Elektronik ticaret faaliyetinde bulunan gerçek ya da tüzel kişilerin her biri hizmet sağlayıcısıdır. Bu kapsamda gerçek veya tüzel kişilerin, alıcılara kampanya maili göndermesi, tanıtım araması gerçekleştirmesi ve benzeri her türlü faaliyet ticari elektronik ileti olarak değerlendirilmelidir. Hizmet sağlayıcılarının, alıcıya ticari elektronik ileti göndermeden evvel çeşitli kurallara uyması zorunludur. Ticari elektronik iletilerin alıcıya gönderilmesi için alıcıların onaylarının alınması zorunludur. Bu onay, yazılı olarak veya her türlü elektronik iletişim araçlarıyla ya da Ticari Elektronik İleti Yönetim Sistemi (“İYS”) üzerinden alınabilmektedir.
Onay alınması gerekli olan iletiler, elektronik ortamda gerçekleştirilen ve ticari amaçlarla gönderilen iletilerden ibarettir. Ancak Kanun ve Yönetmelik bazı durumlarda alıcıdan onay alınması gerekmediği belirtilmiştir. Yönetmelik; devletin, mahalli idarelerin ve diğer kamu tüzel kişilerinin kamuoyunu bilgilendirmek amacıyla gönderdikleri iletileri, 5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanunu kapsamındaki işletmecilerin abone ve kullanıcılarına; münhasıran kendi mal ve hizmetlerini tanıtmak amacıyla gönderdiği ticari elektronik iletileri, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile kamuya yararlı dernekler ve vergi muafiyeti sağlanan vakıfların, kendilerine ait ticari işletmelerin faaliyetleriyle ilgili olarak üyelerine gönderdiği iletileri, 6112 sayılı Radyo ve televizyon yayıncılığı yapan kuruluşlarca, kamuoyunu bilgilendirmek ve eğitmek amacıyla yapılan yayın hizmetlerine ilişkin bilgilendirme iletileri ile vakıf üniversitelerinin öğrencilerine ve bunların velilerine gönderdiği iletiler için alıcıdan onay alınmasına gerek olmadığını bildirmiştir. Bu belirtilenler dışında ticari elektronik ileti göndermek isteyen gerçek ve tüzel kişi hizmet sağlayıcılarının, kural olarak alıcıdan onay alması zorunludur. Kanun, tacir ve esnaf olan alıcıların, elektronik iletişim adreslerine gönderilen elektronik iletiler için hizmet sağlayıcıların onay alması zorunlu olmadığını belirtmiştir. Ancak tacir ve esnafların ticari elektronik ileti almak istemediğini bildirmesi halinde hizmet sağlayanın, tacir ve esnaftan onay almaksızın ticari elektronik ileti gönderimi yapmaya devam etmesi hukuken mümkün değildir.
Ayrıca Kanun’un 6. Maddesi uyarınca, alıcının kendisiyle iletişime geçilebilmesi için iletişim bilgilerini vermesi halinde, temin edilen mal veya hizmetlere ilişkin değişiklik, kullanım ve bakıma yönelik gönderilen ticari elektronik iletiler içinde hizmet sağlayıcıların ayrıca onay almasını gerekmediği belirtilmiştir.
IV. ONAY NASIL VE NE ŞEKİLDE ALINMALIDIR?
Yönetmelik’in 5. maddesine göre;
“(1) Hizmet sağlayıcının, mal ve hizmetlerini tanıtmak, pazarlamak, işletmesini tanıtmak ya da kutlama ve temenni gibi içeriklerle tanınırlığını artırmak amacıyla alıcıların elektronik iletişim adreslerine gönderdiği ticari elektronik iletiler için kendisi tarafından ya da İYS üzerinden önceden onay alınır. Onay, reddetme hakkı kullanılıncaya kadar geçerlidir.
(2) Ticari elektronik ileti göndermek isteyen gerçek ve tüzel kişiler İYS’ye kaydolur.
(3) İYS üzerinde onayı bulunmayan alıcılara ticari elektronik ileti gönderilemez.”
Bununla birlikte 6. Madde uyarınca alıcının kendisiyle iletişime geçilmesi amacıyla iletişim bilgilerini vermesi hâlinde, temin edilen mal veya hizmetlere ilişkin değişiklik, kullanım ve bakıma yönelik ticari elektronik iletiler için ayrıca onay alınmaz.
Ticari elektronik iletilerde onayın belli usul ve esaslara göre alınması gerekmektedir. Onay yazılı olarak veya her türlü elektronik iletişim aracıyla ya da İYS üzerinden alınabilmektedir. Onay esnasında alıcının ticari elektronik ileti gönderilmesini kabul ettiğine dair olumlu irade beyanı ile alıcının ad, soyad ve elektronik iletişim adresi yer almalıdır. Onayın elektronik ortamda alınması durumunda ise onayın alındığı bilgisi, alıcının reddetme imkanı da tanınmak suretiyle alıcının iletişim adresine 24 saat içinde iletilmektedir. Fiziki ortamda alınan onaylarda, alıcının imzasının yer alması gerekmektedir. İYS üzerinden alınan onaylarda ise olumlu irade beyanı ile elektronik iletişim adresinin yer alması da yeterli olacaktır.
Alıcının elektronik iletişim adresine ticari elektronik ileti gönderilerek onay talebinde bulunulması mümkün değildir. Onay sözleşme içerisinde yer alıyor ise sözleşmenin sonunda, olumlu irade beyanından veya imzadan önce, alıcıya ticari elektronik ileti almayı reddetme imkanı olduğu açıkça tanınmalıdır. Bu imkan en az on iki punto ile alıcının dikkatini çekecek şekilde yer almalıdır.
Onay metinlerinde, olumlu irade beyanı önceden seçilmiş olarak kesinlikle yer almamalıdır. Hizmet sağlayıcı, alıcıdan ticari elektronik ileti onayı vermesini, sunduğu mal ve hizmetin temini için ön şart olarak ileri sürmemelidir. Ayrıca ticari elektronik iletinin içeriği, alıcıdan alınan onaya da uygun olmalıdır.
Onay alındıktan sonra gönderilen ticari elektronik iletilerde, hizmet sağlayıcının tanınmasını sağlayan bilgiler ile haberleşmenin türüne bağlı olarak telefon numarası, faks numarası, kısa mesaj numarası ve elektronik posta adresi gibi erişebilir durumdaki iletişim bilgileri yer almalıdır. Ticari elektronik iletinin başlığında veya içeriğinde; şirketin için MERSİS numarası ve ticaret unvanı bilgilerinin yer alması gerekmektedir.
İletide, haberleşmenin türüne bağlı olarak iletinin konusu, amacı ve başkası adına yapılması halinde kimin adına yapıldığına ilişkin bilgilere de yer verilmelidir. Ayrıca hizmet sağlayıcı göndermiş olduğu iletiye dair alıcının vermiş olduğu onayı her zaman kaldırabileceği konusunda alıcıyı bilgilendirmelidir.
Onay alınmadan ticari elektronik ileti gönderilmesi halinde veya alınan onaya uygun içerikte ileti gönderilmemesi halinde hizmet sağlayıcılarının idari para cezası ile karşılaşabilme ihtimali bulunmaktadır.
V. ELEKTRONİK TİCARİ İLETİ GÖNDERİMİ REDDETME İMKÂNI NEDİR?
Kanun’un 8. Maddesinde alıcıların diledikleri zaman herhangi bir gerekçe belirtmeksizin ticari ileti almayı reddedebilme imkanı yer almaktadır. Hizmet sağlayıcı onay alma esnasında her zaman alıcının reddetme imkanının bulunduğunu alıcıya bildirmelidir. Hizmet sağlayıcı ret bildiriminin, elektronik iletişim araçlarıyla kolay ve ücretsiz olarak iletilmesini sağlamakla yükümlüdür. Alıcının reddetme talebinin, hizmet sağlayıcısına ulaşmasına müteakip üç iş günü içerisinde hizmet sağlayıcısı alıcıya elektronik ileti göndermeyi derhal durdurmalıdır. Aksi takdirde hizmet sağlayıcıların idari para cezası ile karşılaşması mümkündür.
VI. TİCARİ ELEKTRONİK İLETİ YÖNETİM SİSTEMİ (İYS) NEDİR?
Ticari elektronik ileti gönderim onayı, yazılı olarak veya her türlü elektronik iletişim araçlarıyla ya da Ticari Elektronik İleti Yönetim Sistemi üzerinden alınabilmektedir. İYS, Kanun’un 11. Maddesi uyarınca oluşturulmuş güvenilir bir sistemdir. İYS, ticari elektronik ileti onaylarının alınmasına ve alıcının iletiyi reddetme hakkının kullanılmasına imkan sağlamaktadır. İYS, alıcıların onay ve ret bildirimlerini yapabileceği ve gerektiğinde hizmet sağlayıcıyı karşı şikayet sürecini başlatabileceği bir platformdur.
Ticari ileti gönderim onayları, İYS üzerinden alınabilmektedir. İYS üzerinden alınmayan onaylarda, onayın alındığına ilişkin ispat külfeti, hizmet sağlayıcılarına aittir. İYS üzerinden alınmayan onaylar, hizmet sağlayıcılar tarafından üç iş günü içinde İYS’ye kaydedilmelidir. İYS’ye kaydedilmeyen onaylar geçersiz kabul edilmektedir.
Yönetmelik kapsamında alınan onaylar hizmet sağlayıcıları tarafından en geç 01.12.2020 tarihinde kadar İYS’ye aktarılmalıdır. Bu sürenin sonunda İYS tarafından alıcılara onayların İYS’ye yüklendiği ve 16.01.2021 tarihinde kadar kontrol edilmediği takdirde bu onayların geçerli sayılacağına dair ileti gönderilecektir. İleti de ayrıca alıcıların ileti alma onayını reddetme imkânının İYS üzerinden kullanılabileceğine dair bilgilendirme yapılacaktır.
VII. TİCARİ ELEKTRONİK İLETİ ALMAK İSTEMEMESİNE RAĞMEN BUNA MARUZ KALAN ALICILARIN İZLEYECEĞİ YOL NEDİR?
Ticari elektronik ileti almak istediğine dair onay vermeyen veya onay verse dahi Kanun’un 8. Maddesinde red imkanını kullanan alıcının hizmet sağlayıcısını şikayet hakkı bulunmaktadır. Şikayet başvuruları, elektronik ortamda e- devlet kapısı, İYS veya Bakanlığın internet sitesi üzerinden veyahut yazılı olarak şikayetçinin ikametgahının bulunduğu İl Müdürlüğü’ne yapılabilmektedir. Şikayet başvurusu, ticari elektronik iletinin gönderildiği tarihten itibaren üç ay içinde yapılmaktadır. Ancak alıcı/şikayetçi ancak kendisine ait elektronik iletişim adreslerine gönderilen ticari elektronik iletilere ilişkin şikayette bulunabilmektedir.
Kanun ve Yönetmelik hükümlerine aykırı hareket edilmesi halinde Kanun’un 12. Maddesi uyarınca idari para cezası ile karşılaşılabilmesi mümkündür. Verilen idari para cezaların tebliğ tarihinden itibaren 1 ay içerisinde ödenmesi gerekmektedir.
VIII. SONUÇ
Elektronik ticaretin yaygınlaşması sebebiyle ticari elektronik ileti gönderimi hukuken oldukça önem arz eden bir konu olmuştur. İlgili kişilerin kişisel verileri elde edilerek özel hayat, haberleşme gizliliği gibi temel hak ve özgürlükler ile hizmet sağlayıcıları tarafından yapılan tanıtım, promosyon gibi ticari amaç içeren ileti gönderim faaliyeti arasında menfaat dengesinin kurulması gerekmektedir. Bu nedenle ticari elektronik ileti gönderimi, alıcıların onayına bağlı kılınmıştır. Ticari elektronik ileti onayları, İYS üzerinde saklanacak ve ticari olarak elektronik ileti gönderimi yapan bütün hizmet sağlayıcıları, promosyon, kampanya vb. gibi tüm ticari iletilerini müşterilerine iletebilmeleri için aldıkları onayları güvenli bir şekilde İYS’ye yükleyebileceklerdir. Alıcılar ise vermiş oldukları onayları her zaman İYS üzerinden rahatlıkla kaldırabileceklerdir. Alıcılar verdikleri onayların düzenlenmesi işlemini sistem üzerinden gerçekleştirebileceklerdir. İYS sistemi üzerinden alıcılar Kanun’dan kaynaklanan şikayet hakkını da kullanabilecektir.
Son Güncelleme Tarihi: 12 Ekim 2020
Ayrıntılı bilgi için: info@yonet.av.tr
İşbu bilgilendirme yazısı YÖNET tarafından, Türkiye Barolar Birliği'nin meslek kuralları ve 1136 sayılı Avukatlık Kanunu uyarınca, sadece bilgilendirme amaçlı olarak temin edilmiştir.
İşbu bilgilendirme yazısı burada belirtilen tarih itibariyle hazırlanmıştır. YÖNET'in mevzuat veya olaylarda gerçekleşen veya dikkatimize sunulan değişiklikleri bildirme yükümlülüğü bulunmamaktadır.